Polikistik over sendromu üreme çağındaki kadınlarda yaygın olarak görülen bozukluktur. PKOS kronik yumurtlama bozukluğu, aşırı androjen ( erkeklik hormonu yüksekliği) salınımı ile karakterize ve insülin yüksekliği, insülin direnci, geç başlangıçlı diabet, kan yağ dengesizliği, kalp damar hastalıkları, kısırlık ile seyredebilen bir sendromdur.
PKOS önemli bir yumurtlama sorunudur ve toplumdaki her 5 kadından birinde ( ) görülebiliyor. Kadın vücudunda bulunan iki yumurtalık, bir adet döneminde döllenmeye müsait bir olgun yumurta geliştirir. Bu yumurta gelişimini ve olgunlaşmasını ?Follikül? adı verilen içi sıvı dolu bir kesecikte tamamlar. Polikistik Over Sendromu?nda ise birçok yumurta aynı anda olgunlaşmaya çalışır fakat bunu başaramazlar. Sonuçta birçok yumurta vardır ama bunların hiçbiri gelişip döllenme yeteneği kazanamazlar. Ultrason muayenesinde ise yumurtalıklar, içerisinde gelişmemiş yumurta bulunan birçok kesecik yani birçok kist şeklinde görülür.
Polikistik Over Sendromu Sebebi Nedir?
Polikistik Over Sendromu?nun, nedeni bilinmiyor. Ancak genetik olabileceği konusunda birçok bulgu var; aynı ailedeki diğer kadınlarda (anne, kız kardeş) daha sık görülüyor. Polikistik Over Sendromu?nda ana problem yumurtalıklarda gereğinden fazla salgılanan androjendir (erkeklik hormonu). Bu durum sağlıklı yumurta gelişimini ve yumurtlamayı bozuyor. İnsulin ve polikistik over sendromu arasında bir bağ olabileceği de düşünülüyor. Polikistik Over Sendromlu hastaların kanında normalden fazla insülin bulunuyor, ancak vücut hücreleri insüline yeterli yanıt vermiyor. Artmış insülin androjen fazlalığına neden oluyor. Fazla androjen ise akne, tüylenme, kilo artışı ve yumurtlama problemlerine yol açıyor.
Polikistik Over Sendromu?nun belirtileri kadından kadına değişmekle birlikte şunlar olabilir:
* Yumurtlamamaya bağlı kısırlık
* Seyrek ve düzensiz adet kanamaları
* Tüylenme ( yüz, göğüs, karın, sırt, parmaklarda)
* Yumurtalık kistleri
* Akne, yağlı cilt, saçta kepeklenme
* Özellikle karın bölgesinde yağlanma ve obezite
* Saçta erkek tarzı kelleşme ve saç tellerinde incelme
* Boyun, kol, göğüs veya uylukta koyu renkli, kalınlaşmış deri bölgeleri
* Kasık ağrısı
* Anksiyete ( korku ) ve depresyon
* Uyku apnesi ( Uykuda Nefes alma problemleri )
PKOS Tedavi Ne Olmalıdır?
PKOS tedavi edilemiyor, sadece ihtiyaca yönelik tedavi yapılıyor. Tedavinin amacı hastanın yaşına, şikâyetlerine, çocuk isteyip istemediğine göre değişiyor; tedavinin en önemli amaçlarından biri de uzun vadeli koruma sağlayarak şeker ve kalp hastalıklarının oluşumunu engellemek. PKOS tedavisinde birden fazla yöntem kullanmak sık sık gerekli oluyor.
Tedavi seçenekleri:
Yaşam şeklinin değiştirilmesi:
Diyet ve egzersiz ile kilo kontrolü yapılmalı. Her ikisi de profesyonel birinin yardımını gerektirse de ana prensip olarak beslenmede işlenmiş gıdalar ve şekerler azaltılırken tüm tahıllar, meyveler, sebzeler ve yağsız et tüketilmeli. Kilonun yüzde 10 eksilmesi bile adet düzensizliklerini çözebiliyor.
Doğum kontrol hapları:
Hamilelik istemeyen kadınlarda adet düzenleyici, erkeklik hormonlarını azaltıcı, sivilce azaltıcı etkileriyle yararlı oluyorlar. Hapların içindeki dengeli hormonların etkisi ile rahim kanseri olasılığı da azalıyor.
Diyabet ilaçları:
Diyabet ilaçları PKOS?de de tedaviye katkıda bulunuyorlar. Kan şekerini düzenliyor ve erkeklik hormonunu da azaltıyorlar. Bunun sonucunda tüylenme de azalıyor.
Yumurtlamayı artırıcı ilaçlar:
Kısırlık için gerekli diğer araştırmalar da yapıldıktan sonra tek sebep yumurtlama bozukluğu ise bu tür ilaçlar yararlı oluyor. Ancak çoğul hamilelik riski unutulmamalı. İlaçlardan sonra tedavi olarak son basamak tüp bebek uygulaması oluyor.
Cerrahi tedavi:
"Ovarian drilling" laparoskopi(kapalı ameliyat) ile yumurtalık yüzeylerinde delikler açmak demek. Yumurtlama şansını artırıyor. Tıbbi tedaviye cevap vermeyen kadınlarda iyi bir seçenek oluyor. Ancak çok dikkatli yapılmalı, aksi halde yapışıklıklara neden olarak başka bir kısırlık sebebinin eklenmesine neden olabiliyor. Obezitesi çok ciddi olan kadınlarda obezite cerrahisi de önerilebiliyor. Kalp hastalığı ve diyabet hastalığı durumlarında ilgili kliniklerle ortak bir tedavi planı yapılıyor.
Tüylenme için tedaviler:
Anti-androjen denen ilaçlar tüylenme ve sivilce sorununu çözebiliyor. Yüksek tansiyon tedavisinde kullanılan bir ilaç erkeklik hormonunu da azalttığı için tüylenme tedavisinde kullanılabiliyor. Erkeklerin saç dökülmesini azaltmak için kullanılan bir ilaç da erkeklik hormonu karşıtı etkisini kıl köklerinde yapıyor; bu nedenle kadınların tüylenme şikâyetinde de kullanılıyor. Tüylerden kurtulmak için lazer epilasyon gibi diğer tedaviler de eklenebiliyor.
PKOS Tedavisi Neden Önemli?
Tedaviye geç kalındığı durumlarda ses kalınlaşması, sakal bıyık çıkması, klitoris büyümesi gibi erkekleşme tablosu ortaya çıkıyor. Ayrıca hipertansiyon, diyabet ve kalp krizi gibi ciddi hastalıkların ortaya çıkma riski artıyor. Tedavi edilmemiş olgularda rahim kanseri sıklığı da artıyor. Erken girişimlerden en önemlisi kilo durumunu izlemek ve aşırı kilo olmaya başladığında önlem almak.
Op. Dr. Hülya Artuç
Özel Defne Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı